Δημήτρης Λιαντίνης - Το τελευταίο μάθημα (27 - 05 - 1998)

Α.
Θα πούμε τα στερνά μας λόγια σήμερα... Θέλω να αφήσω να διαλέξετε εσείς το θέμα... εγώ έχω θέμα.
- Για τις εξετάσεις;
Όχι για τις εξετάσεις. Για τις εξετάσεις θαρθείτε τυπικά την άλλη Τετάρτη που σας έχουν βάλει, δεν θα διαβάσετε τίποτα, θα κάνετε περισυλλογή το προηγούμενο βράδυ με μια ωραία βόλτα, συνήθως πριν απ' τις εξετάσεις οι καλά τοιμασμένοι την εποχή που ήταν φοιτητές δεν διαβάζουν.
Εγώ δεν διάβαζα ποτέ. Έχω ετοιμαστεί, ξεκουράζομαι και κάνω αποσυμπίεση που λένε.
Εγώ θα σας πω κάτι μυστικό να μη το πείτε όμως. Σας έχω ήδη βαθμολογήσει. Θαρθείτε όμως τυπικά εσείς εδώ, για τους τύπους, και εκεί θα πούμε... Σας λέω θέμα να προτείνετε για συζήτηση σήμερα, ότι θέλετε... και να μου δώσετε και εμένα δέκα λεπτά να μην σπαταλήσουμε ολόκληρο το χρόνο να σας πω κι εγώ κάτι που θέλω σε δέκα λεπτά.

Β.
Δεν δίνω σε κανέναν σας το προνόμιο να μου πει ότι είναι περισσότερο χριστιανός από μένα. Αλλά εγώ τον έχω καθαρό τον Χριστούλη μέσα μου. Aπαράφθορο από αυτή την φθορά της εκκλησίας. Που βγαίνει ο αρχιεπίσκοπος και το παίζει πολιτικός. Δεν τον βλέπετε που δεν μπορεί να κάνει αν δεν βγει κάθε δύο μέρες στο τελεβίζιο;
Αυτός ήταν ο Χριστός; Δεν μπορεί να κάνει αν δεν βγει. Λοιπόν, αυτός θα κάνει μεγάλο κακό στη χώρα. Σας ειδοποιώ, εγώ θα φύγω αύριο. Μεγάλο κακό στη χώρα.
Για πάρτε παράδειγμα εμένα και αύριο να με έχετε σαν πρακτικό. Την βλέπω δεδομένη και έρχεται η στιγμή του θανάτου μου. Δεν βλέπετε με πόση κατάφαση σας μιλάω και με πόση δύναμη και με πόση θέρμη και με πόση αισιοδοξία. Γιατί συμφιλιώθηκα, το κατανόησα, το μελέτησα. Όλη μου η ζωή ήταν μια προσεκτική μελέτη θανάτου. Και με βάση αυτό, μελέτησα και άλλες είκοσι επιστήμες

Γ.
Δεν λέω ένα παιδί είκοσι και εικοσιπέντε χρονών. Δεν λέω μια θαλερή κυρία από σας που είναι πλήρως λειτουργική και ζει την ομορφιά και τα μεγαλεία. Ή ένας έφηβος. Θα ζήσουμε τη ζωή. Η ζωή είναι προσφορά, η ζωή είναι απόλαυση, η ζωή είναι ευφροσύνη, ευλογία. Αλλά, σιγά σιγά και καθώς περνούν τα χρόνια, να το έχουμε υπόψη μας αυτό το πράγμα, ότι σε ένα άλλο πλαίσιο είμαστε και μεις και θαρθεί μια μέρα που θα πεθάνουμε. Εκείνη η ώρα να μας βρει... να έχουμε εξισωθεί με την αναγκαιότητα την σκληρή της στιγμής. Τότε κάπως... αν δεν συμφιλιωθούμε, θα 'ρθούμε σε μια κατανόηση όμως. Να πεθάνουμε αξιοπρεπώς που λέει ο Καβάφης. Καταλάβατε; Αυτό το πράγμα όμως είναι ένα αγώνισμα ολυμπιακό δια βίου. Είναι εκείνο που λέει ο Χριστός, μην κοιμηθήτε παρθένες θα σας πω μωρές. Μη κοιμηθείτε. Τι θα πει αυτό. Είναι φοβερή αυτή η εντολή, η παραβολή των δέκα παρθένων, οι μωρές. Μιλάμε για υπαρκτικό ύπνο. Σε παρέσυρε η ζωή και ξεχνάς ποιά είναι η ουσία; Νάσαι πάντα άγρυπνος, πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου, λέει ο Σολωμός. Νάτοι οι στίχοι του Σολωμού που σας λέω ότι καθένας αξίζει για δέκα τόμους. Πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα. Να τη ζω, να τη ρουφάω, να τη χαίρομαι, όσο μπορώ πιο έντιμα, γιατί λάθη θα κάνουμε όλοι αγαπητοί μου φίλοι. Όσο μπορώ πιο έντιμα, πιο ηθικά, πιο ενάρετα, πιο όμορφα. Υπάρχει ομορφιά μέσα στην ηθική.

Δ.
Τρύγισε την ημέρα. Μη την αφήσεις να πάει χαμένη η κάθε μέρα. Ότι χαρές είναι να σου δώσει μη τις αφήσεις, γιατί δεν θα την ξαναβρείς. Δεν είναι αναβλητή η ζωή, ούτε αναστρέψιμη. Είναι εκείνο που ο Όμηρος μας το είπε με το παράδειγμα των βοδιών του Απόλλωνα. Άντε να σας πω και ένα Σεφέρη τώρα. Λέει: Οι σύντροφοι στον Άδη. Ποιοί είναι οι σύντροφοι στον Άδη, οι καταδικασμένοι δηλαδή και στη ζωή και στο θάνατο. Σα να μη ζήσανε. Ακούστε τι λέει ο Σεφέρης: Αφού μας μέναν παξιμάδια τί κακοκεφαλιά να φάμε στην ακρογιαλιά του θεού (Ήλιου) τ' αργά γελάδια που το καθένα κι ένα κάστρο για να το πολεμάς σαράντα χρόνους και να πας να γίνεις ήρωας κι άστρο! Πεινάσαμε στης γης την πλάτη σα φάγαμε καλά πέσαμε εδώ στα χαμηλά ανίδεοι και χορτάτοι. Τι σημαίνει εδώ φάγανε τα γελάδια του ήλιου; Τα γελάδια του ήλιου κατά μία έννοια είναι 365. Σημαίνει: μην αφήσετε, μην σπαταλήσετε άδικα και ανόητα τις μέρες σας. Την κάθε μέρα να την βλέπεις και να την καρπώνεσαι μέσα σε μέτρα, μην την αφήσεις και περνάει γιατί την έχασες. Και δεν θα ξαναρθεί. Και φεύγει κι άλλη κι άλλη κι άλλη...τα σβηστά κεριά του Καβάφη. Και στο τέλος μια απέραντη σειρά από κεράκια σβηστά. Λοιπόν, αυτό είναι. Να τη χαιρόμαστε τη ζωή, είναι οδηγία και ευλογία και νόημα και εντολή. Η πιο σπουδαία εντολή, ας πούμε ελληνική, ενός ελληνικού δεκαλόγου. Να τη χαίρεσαι τη ζωή, μέσα σε μέτρα όμως. Χωρίς υπερβολές, χωρίς να φτάνεις στην ύβρι. Αυτό είναι το νόημα, που σημαίνει κατάφαση. Λοιπόν κι όσο δεν έχουμε αυτή την αγρύπνια κι αφήνουμε και περνάει η μέρα και περνάει και αύριο και αύριο και έχεις καιρό και έχεις καιρό, κάποτε θα πάθουμε εκείνο που έπαθε ο Θαλής, αυτός τό έπαθε συνειδητά βέβαια, αυτό λέω και τελειώνω, έρχομαι σε σας, τούλεγε η μάνα του παντρέψου Θαλή. Ο Θαλής, πολύ μεγάλος, τρομακτικό πνευματικό μέγεθος στους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Ο Θαλής ο Μηλίσιος. Του έλεγε λοιπόν η μάνα του...είχε αφιερωθεί εκεί στις έρευνές του...παντρέψου γιέ μου. Της έλεγε: έχω καιρό μάνα, ουκέτι καιρός, δεν ήρθε ακόμα η ώρα να παντρευτ΄ώ. Παντρέψου γιέ μου και παντρέψου παντρέψου...Όποτε μια μέρα του λέει: παντρέψου γιέ μου! (Και εκείνος) λέει εκείνο το περίφημο: ούπω καιρός, δεν είναι πια καιρός. Αυτό είναι το νόημα να χαιρόμαστε τη ζωή, αλλά μέσα σε μέτρα. Δεν είναι όλα κοιλιά και στομάχι και μήτρα με τη χλωρίδα της, του ευλογημένου θηλυκού. Οι τρεις αιτίες που κίνησαν την ιστορία λέει ο Ουγκό είναι το μυαλό, η καρδιά, λέγοντας η καρδιά, εδώ είναι και τα συναισθήματα και η κοιλιά, κυρίως η κοιλιά του θηλυκού, με την έννοια όχι του φαγητού αλλά της γεννετήσιας βουλιμίας (γέλια). Λοιπόν όταν είμαστε άγρυπνοι και χαιρόμαστε σωστά τη μέρα μας, για να ολοκληρώσω, χαίρομαι, είμαι άγρυπνος και ξέρω ποιά είναι η πραγματική μου κατάσταση, και περνάω και δεν πάνε χαμένες οι μέρες μου, σιγά σιγά, καθώς πλησιάζω στο τέλος, με βρίσκει σύμμετρο.

Ε.
Εγώ τελείωσα αξιότιμοι συνάδελφοι. Για να σας δω όλους λίγο στα μάτια.

Aυτό τουλάχιστον θα μείνει. Χάσαμεν όμως το πιο τίμιο — την μορφή του... Kαβάφης

Το γράμμα αυτό αποτελεί τη πνευματική διαθήκη του πατέρα Λιαντίνη προς τη κόρη του. Αλλά και ο αποχαιρετισμός του σε αυτή. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Λιαντίνης απέφυγε να συναντήσει τη κόρη του για να της μιλήσει για την απόφαση του και να την αποχαιρετήσει. Γνώριζε ότι θα ήταν μια πολύ δύσκολη στιγμή για εκείνον και κυρίως για το παιδί του. Της είχε μεγάλη αδυναμία. «Γαλάζιο βλαστάρι» την έλεγε. Ο Λιαντινης Γνώριζε ότι το γράμμα θα έβλεπε κάποτε το φως της δημοσιότητας. Ήξερε βλέπετε όσο κανένας άλλος τη γυναίκα του και τις αδυναμίες της. Έτσι λοιπόν μας άφησε ένα έξοχο κείμενο άκρως διαφωτιστικό, σημείο αναφοράς θα λέγαμε για κάθε ερευνητή του φαινομένου Λιαντίνης.